Cung Tiến

A. Tiểu sử nghề nghiệp

Cung Tiến, tên khai sinh là Cung Thúc Tiến, sinh ngày 27 tháng 11 năm 1938 tại Hà Nội, là một trong những nhạc sĩ tiêu biểu của dòng nhạc tiền chiến Việt Nam. Ngay từ khi còn rất trẻ, ông đã bộc lộ tài năng âm nhạc xuất chúng. Năm 14 tuổi, Cung Tiến sáng tác ca khúc đầu tay “Thu vàng,” và chỉ một năm sau đó, ông viết “Hoài cảm” khi mới 15 tuổi. Cả hai ca khúc này nhanh chóng được biết đến rộng rãi, thể hiện sự lãng mạn, trữ tình đặc trưng của thời kỳ tiền chiến, và đưa tên tuổi của Cung Tiến vào hàng ngũ những nhạc sĩ trẻ xuất sắc nhất lúc bấy giờ.

Thời trung học, ông học ký âm và xướng âm với những nhạc sĩ lừng danh như Chung Quân và Thẩm Oánh, những người có ảnh hưởng lớn đến nền tảng âm nhạc của ông. Vào năm 1957, Cung Tiến đi du học Úc ngành kinh tế, nhưng ông vẫn dành thời gian tham gia các khóa học âm nhạc tại Âm nhạc viện Sydney, nơi ông nghiên cứu về dương cầm, hòa âm, đối điểm và phối cụ.

Từ năm 1970 đến 1973, ông được Hội đồng Anh cấp học bổng để nghiên cứu kinh tế học phát triển tại Cambridge, Anh. Trong thời gian ở đây, ông tiếp tục theo đuổi đam mê âm nhạc bằng việc tham gia các lớp học về nhạc sử, nhạc học và nhạc lý hiện đại, mở rộng tầm nhìn âm nhạc của mình.

Mặc dù chính thức làm việc trong lĩnh vực tài chính ngân hàng khi định cư tại Hoa Kỳ, Cung Tiến vẫn tiếp tục sáng tác và nghiên cứu âm nhạc. Sự nghiệp của ông là minh chứng cho một nhạc sĩ tài hoa không chỉ dừng lại ở ca khúc mà còn mở rộng sang nhạc thính phòng, hòa nhạc và âm nhạc đương đại.

B. Thành tựu

Cung Tiến có một sự nghiệp sáng tác không quá dồi dào về số lượng, nhưng mỗi tác phẩm của ông đều để lại dấu ấn sâu đậm trong nền âm nhạc Việt Nam. Bài “Hoài cảm” và “Hương xưa” là những bản nhạc trữ tình bất hủ, không thể thiếu trong danh mục nhạc tiền chiến và đã chạm đến trái tim của nhiều thế hệ người yêu nhạc.

Năm 1987, ông viết nhạc tấu khúc “Chinh phụ ngâm” dành cho 21 nhạc khí, tác phẩm được dàn nhạc thính phòng San Jose trình diễn lần đầu vào ngày 27 tháng 3 năm 1988. Tác phẩm này đã giúp ông giành giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật Quốc Khánh 1988, khẳng định sự công nhận của công chúng đối với tài năng của ông trong âm nhạc thính phòng.

Với mong muốn quảng bá và bảo tồn nhạc dân tộc Việt Nam, năm 1992, ông hoàn thành tập “Ta về,” lấy cảm hứng từ thơ của Tô Thùy Yên. Năm 1993, ông nhận tài trợ từ The Saint Paul Companies để nghiên cứu và sáng tác “Tổ khúc Bắc Ninh” cho dàn nhạc giao hưởng, dựa trên âm nhạc quan họ Bắc Ninh.

Một bước tiến xa hơn trong hành trình âm nhạc của ông là vào năm 1997, khi ca đoàn Dale Warland Singers, nổi tiếng trên trường quốc tế, đặt ông viết một bản hợp ca nhân dịp kỷ niệm 25 năm thành lập. Năm 2003, Cung Tiến cho ra mắt tác phẩm nhạc đương đại “Lơ thơ tơ liễu buông mành,” lấy cảm hứng từ dân ca quan họ, đánh dấu sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa âm nhạc dân gian Việt Nam và kỹ thuật hiện đại phương Tây.

C. Di sản âm nhạc

Di sản âm nhạc của Cung Tiến là sự hòa quyện tinh tế giữa nét trữ tình, lãng mạn của nhạc tiền chiến và những ảnh hưởng của âm nhạc cổ điển Tây phương. Những ca khúc như “Hương xưa,” “Hoài cảm,” “Nguyệt cầm” không chỉ làm giàu thêm kho tàng âm nhạc Việt Nam mà còn thể hiện chiều sâu của một nhạc sĩ luôn tìm kiếm sự hoàn mỹ trong từng nốt nhạc.

Cung Tiến được ngưỡng mộ vì khả năng kết hợp tinh thần Á Đông vào trong những khuôn khổ nhạc bán cổ điển Tây phương. Theo nhà thơ Du Tử Lê, các ca khúc của ông mang giai điệu “sang trọng” nhưng vẫn giữ được “hồn tính Đông phương,” một sự cân bằng mà ít nhạc sĩ nào đạt được.

Bên cạnh các ca khúc, ông còn để lại dấu ấn với những sáng tác âm nhạc thính phòng và hòa nhạc, giúp âm nhạc Việt Nam có sự kết nối và hội nhập với nền âm nhạc quốc tế. Các tác phẩm như “Tổ khúc Bắc Ninh,” “Chinh phụ ngâm,” và “Lơ thơ tơ liễu buông mành” đã cho thấy khả năng sáng tạo vượt bậc của Cung Tiến trong việc hiện đại hóa và làm phong phú thêm âm nhạc dân gian Việt Nam.

Không chỉ dừng lại ở sáng tác, Cung Tiến còn đóng góp nhiều bài nghiên cứu sâu sắc về âm nhạc dân gian Việt Nam và nhạc hiện đại phương Tây. Với bút danh Thạch Chương, ông còn viết các bài phê bình và dịch thuật văn học cho nhiều tạp chí uy tín trong thập niên 1950 và 1960.

Sự ra đi của ông vào ngày 10 tháng 5 năm 2022 tại Los Angeles, California, đánh dấu sự khép lại của một chương huy hoàng trong lịch sử âm nhạc Việt Nam. Tuy nhiên, di sản mà ông để lại vẫn sẽ mãi sống trong lòng người yêu nhạc, là nguồn cảm hứng vô tận cho thế hệ nhạc sĩ tương lai.

Theo Thế Giới Tình Ca